ΕΞΟΡΥΞΗ ΧΡΥΣΟΥ ΜΕ ΤΙΣ ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΜΕΘΟΔΟΥΣ (ΠΑΡΕΝΕΡΓΕΙΕΣ)

 antigoldgreece

Του Σ. Δημητριάδη, Ομότιμου Καθηγητή, Τμήμα Γεωλογίας, ΑΠΘ

Κάποια λίγα δεδομένα.

Ο χρυσός που συνεχώς εξορύσσεται προστίθεται στο συνολικό παγκόσμιο απόθεμα (~ 170.000 τόνοι σήμερα), αυξάνοντάς το διαρκώς με μέσο ετήσιο ρυθμό ~ 1,5%.

Η κατανομή του συνολικού παγκόσμιου αποθέματος των 170.000 τόνων χρυσού σήμερα είναι η εξής:

     50%  σε κοσμήματα.

     17%  σε κρατικά αποθέματα.

     19%  σε ιδιωτικές επενδύσεις.

     12%  σε τεχνολογικές χρήσεις.

Ο χρυσός που εξορύσσεται δεν είναι αναγκαίο καταναλωτικό αγαθό. Είναι υλικό εξασφάλισης του πλεονάζοντος πλούτου ή, -στο μεγαλύτερό του ποσοστό- η υλική έκφραση ιδεοληπτικών συμβολισμών. Σε ελαχιστότατο ποσοστό καταναλώνεται για την ικανοποίηση ουσιαστικών αναγκών (τεχνολογία), για τις οποίες όμως υπάρχει ήδη ανεξάντλητο διαθέσιμο εξορυγμένο απόθεμα.

Η τιμή του χρυσού δεν καθορίζεται από τη ζήτησή του ως χρηστικού υλικού, αλλά από τους περίπλοκους νόμους και τα παιχνίδια της χρηματιστηριακής αγοράς. Η δια μέσου των νόμων της δεύτερης αύξηση της τιμής του χρυσού πυροδοτεί την εντατικοποίηση και την εξάπλωση των εξορυκτικών δραστηριοτήτων σε παγκόσμια κλίμακα.

Η αύξηση και η βαρύτητα των περιβαλλοντικών πληγών που προκαλεί η εξόρυξη και απόληψη του χρυσού συμβαδίζουν:

α) με την τεχνολογική εξέλιξη των εξορυκτικών μεθόδων και τεχνικών,

β) με την αυξανόμενη κλίμακα των εξορύξεων,

γ) με τη γιγάντωση των εξορυκτικών εταιρειών.

Στην ουσία, συμβαδίζουν με την άνοδο των τιμών του χρυσού.

Ανοικτή εξόρυξη(open pit mining)

Από μόνη της, λόγω της κλίμακας της, και με τα συνεπαγόμενά της, είναι η κυριότερη γενεσιουργός αιτία εκτεταμένων περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων που συνοψίζονται στα εξής:

Καταστροφή φυσικών τοπίων και ενδιαιτημάτων, παραγωγικής γης, βοσκοτόπων, δασών, κ.λπ., ηχορύπανση, αέρια ρύπανση, συχνά αχρήστευση (στέρεψη ή ρύπανση και μόλυνση) υπόγειων και υπέργειων υδροφορέων, παραγωγή και απόθεση τεράστιων ποσοτήτων τοξικών αποβλήτων.

Ανοικτή εξόρυξη (χαρακτηριστικά).

Ανοικτά κωνικά ορύγματα εξελισσόμενα κατά τη διάρκεια ζωής ενός μεταλλείου σε βάθος και πλάτος, όσο συναντάται οικονομικά ενδιαφέρον εξορύξιμο υλικό και όσο οι διαθέσιμες τεχνικές το επιτρέπουν. Ελικοειδείς ράμπες πρόσβασης και διακίνησης φορτίων στα πρανή των ορυγμάτων.

Τυπικές διαστάσεις ορυγμάτων:

Διάμετρος χείλους ανοίγματος: αρκετές εκατοντάδες μέτρα έως και πλέον των χιλίων μέτρων. Βάθη: έως αρκετές εκατοντάδες μέτρα.

Εξορύξιμο υλικό («μετάλλευμα» χρυσού).

Στις μέρες μας, και σε παγκόσμια κλίμακα, το κυρίως εξορυσσόμενο υλικό για την απόληψη χρυσού είναι ο «πορφύρης», ένα είδος γρανιτικού πετρώματος που συνιστά τις ανώτερες σωληνοειδείς απολήξεις μεγάλων γρανιτικών διεισδύσεων στο φλοιό της γης, ή των ηφαιστειακών τους επιφανειακών τερματισμών, μαζί και με τα περιφερειακά τους μεταλλοφόρα εμποτίσματα. Όπου έχει δημιουργηθεί, εξορύσσεται πρώτο και το οξειδωμένο ανώτατο κάλυμμα τέτοιων εμφανίσεων.

Οι τυπικές περιεκτικότητες σε χρυσό πορφυρικών πετρωμάτων κυμαίνονται μεταξύ 0,2 – 1,5 γραμμάρια χρυσού ανά τόνο πετρώματος.

Το κατώτερο όριο εκμεταλλευσιμότητας τέτοιων πετρωμάτων («μεταλλευμάτων») καθορίζεται από την τρέχουσα τιμή του χρυσού και τη συνύπαρξη και άλλων μετάλλων. Για τον πορφύρη των Σκουριών π.χ. το όριο εκμεταλλευσιμότητας στη ΜΠΕ της «ΕΛ. ΧΡΥΣΟΣ»καθορίστηκε στα 0.18 γραμμάρια χρυσού ανά τόνο πετρώματος, με την τότε τιμή του χρυσού. Λήφθηκε όμως οπωσδήποτε υπόψη και η συνύπαρξη χαλκού στο ίδιο πέτρωμα.

Μορφή εμφάνισης του χρυσού στα περιέχοντα πετρώματα.

Ο χρυσός στα φέροντα πετρώματα είναι παρών με τη μορφή ελαχιστότατων μικροψηγμάτων μεγέθους χιλιοστών του χιλιοστού. Δεν υπάρχουν «μεταλλικά σώματα», «φλέβες χρυσού», ούτε καν «ορατά ψήγματα χρυσού». Στα πορφυρικά πετρώματα τα μικροσκοπικότατα αυτά ψήγματα χρυσού είναι κατά κανόνα εγκλεισμένα μέσα σε ψήγματα θειούχων ορυκτών, συνηθέστερα σε χαλκοπυρίτη (CuFeS2).

Τα ψήγματα του χαλκοπυρίτη, μεγέθους < 0,5mm, (με τον εμπεριεχόμενο χρυσό) είναιδιάσπαρτα μέσα στη μάζα του όλου πετρώματος. Κατά συνέπεια:

Δεν υφίσταται διακριτό σώμα μεταλλεύματος (με τη γενικά αντιληπτή έννοια του όρου), οπότε η εξόρυξη δεν μπορεί να είναι εντοπισμένη. Ακόμα και εκεί που συνυπάρχουν και άλλα μέταλλα, συνήθως και αυτά σε μικροψήγματα, η προσπάθεια απόληψης όλου του χρυσού είναι εκείνη που καθορίζει τον τρόπο εξόρυξης.

Υπάρχουν περιπτώσεις κοιτασμάτων με ικανοποιητικές κατά τα λοιπά περιεκτικότητες σε άλλα πλην του χρυσού μέταλλα, που η εκμετάλλευσή τους όμως επιφέρει σημαντικές περιβαλλοντικές πληγές και για το λόγο αυτό μπορεί να ακυρώνεται. Η τυχόν επιπρόσθετη σ” αυτά παρουσία χρυσού μπορεί εν τούτοις να τα μετατρέψει σε ιδιαίτερα ελκυστικούς στόχους εξόρυξης για τις μεταλλευτικές εταιρείες (παράδειγμα τα μεικτά θειούχα της Ολυμπιάδας, όπως και τα δορυφορικά των πορφυρικών εμφανίσεων μεικτά θειούχα στο Κιλκίς). Αυτό βέβαια δεν αναιρεί το σημαντικό αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα που θα αφήσει η εξόρυξη τέτοιου είδους «κοιτασμάτων», το οποίο σε τέτοιες περιπτώσεις υποτιμάται σκοπίμως ή και εντελώς αποκρύπτεται, έστω και αν είναι τελικά ενισχυμένο λόγω των επιπρόσθετων επιβαρύνσεων που συνεπάγεται η επεξεργασία για την απόληψη και του χρυσού.

Ο χρυσός είναι επτά φορές περίπου βαρύτερος από τον πορφύρη.

Για μια γεναιόδωρη περιεκτικότητα σε χρυσό, έστω 1 gr / ton πετρώματος, απαιτείται εξόρυξη και επεξεργασία επτά εκατομμυρίων όγκων του εμπεριέχοντος πετρώματος για την απόληψη ενός όγκου χρυσού.

Για να κατανοηθεί καλύτερα η κλίμακα του πράγματος, ας φανταστούμε το εξορύξιμο υλικό από μια εμφάνιση πορφύρη με την πραπάνω περιεκτικότητα να μετατρέπεται σε κόκκους, μεγέθους ο καθένας έστω 1 κυβ. χιλιοστού. Έστω δε ότι όλοι αυτοί οι κόκκοι στοιχίζονται σε μια ευθεία συνεχόμενη γραμμική σειρά. Τότε, στατιστικά, ανά ένας κόκκος χρυσού θα συναντιέται κάθε επτά χιλιόμετρα της κοκκοσειράς αυτής. Αν δε η περιεκτικότητα του πορφύρη είναι 0,5 gr / ton, (πιο κοντά στις μέσες περιεκτικότητες των ελληνικών χρυσοφόρων πετρωμάτων) τότε ανά ένας κόκκος χρυσού θα συναντιέται κάθε 14 χιλιόμετρα της σειράς αυτής των κόκκων.

Είναι απόλυτα προφανές λοιπόν πως:

Στην περίπτωση της εξόρυξης χρυσού η κλίμακα της εξορυκτικής επέμβασης είναι κατ” ανάγκη γιγαντιαία, όμοια είναι και η επακόλουθη επεξεργασία του εξορυγμένου υλικού και τέλος βέβαια και ο όγκος του άχρηστου (τοξικού) καταλοίπου που απορρίπτεται επί τόπου.

Είναι, για το λόγο αυτό κυρίως, σοβαρότατες οι συνακόλουθες περιβαλλοντικές επιβαρύνσεις.

Κατασκευή ορύγματος – συνέπειες.

α) Απομάκρυνση εδαφικού στρώματος και κάθε είδους βλάστησης πριν την κύρια εκσκαφή:

Καταστροφή γεωργικής γης, δασικών εκτάσεων, βοσκοτόπων, βιοτόπων γενικά. Αλλοίωση του τοπίου. Διαταραχή της επιφανειακής υδρολογίας.

β) Συνεχής άντληση του υπόγειου νερού για να είναι δυνατή η κύρια εκσκαφή:

Μεγάλη υποχώρηση της στάθμης του υπόγειου νερού. Ξήρανση στη γύρω περιοχή.

γ) Εκσκαφή με καθημερινή χρήση μεγάλων ποσοτήτων εκρηκτικών και τεράστιων σκαπτικών μηχανημάτων. Διαρκείς μετακινήσεις υπερβαρέων οχημάτων:

Ηχορύπανση. Αέρια ρύπανση. Απομάκρυνση (ή και αφανισμός) της πανίδας (& των επικονιαστών εντόμων, μελισσών κ.α.) από την ευρύτερη περιοχή.

δ) Διαρκής ανανέωση του μετώπου εξόρυξης:

Οξείδωση και ενυδάτωση των μικροσκοπικών ψηγμάτων συνήθων συνοδών θειούχων μεταλλικών ενώσεων (σιδηροπυρίτη, χαλκοπυρίτη, γαληνίτη, σφαλερίτη, αρσενοπυρίτη κ.α.), παραγωγή θειϊκού οξέος, διήθησή του προς τα επιφανειακά και υπόγεια νερά (όξινη απορροή) – αχρήστευση υδροφορέων.

ε) Διαβρωτική και διαλυτική δράση του θειϊκού οξέος της όξινης απορροής:

Διάλυση και αποκομιδή τοξικών βαρέων μετάλλων (χαλκού, ψευδαργύρου, μολύβδου, καδμίου, αρσενικού, υδραργύρου κ.α.) από γεωλογικούς σχηματισμούς της περιοχής εξόρυξης και επιμόλυνση με αυτά επιφανειακών και υπόγειων νερών – σοβαρότατη απειλή για τη δημόσια υγεία.

Αέρια ρύπανση.

Σημαντικότατη επιβάρυνση επειδή είναι εξαιρετικά επιβαρυντική για την υγεία. Εξαπλούμενη ευρύτατα. Αυτή στις ΜΠΕ χαρακτηρίζεται ως αντιστρεπτή περιβαλλοντική επιβάρυνση, στην πραγματικότητα όμως είναι  τόσο αντιστρεπτή όσο και οι σοβαρότατες βλάβες της υγείας που προκαλεί.

Λίγα μόνο παραδείγματα παρμένα από τη ΜΠΕ της «ΕΛ. ΧΡΥΣΟΣ» για την Αν. Χαλκιδική.

Σκουριές (Φάση λειτουργίας):
Παραγωγή σκόνης:

στους χώρους του μεταλλείου: 2.162 τόνοι / ώραστους χώρους απόθεσης:            954 τόνοι / ώρα
Σύνολο:                                   3.116 τόνοι / ώρα

Συστατικά της παραγόμενης σκόνης είναι μεταξύ άλλων, και μικροσκοπικά σωματίδια μεταλλικών ενώσεων, εξαιρετικά επιβλαβή για την υγεία.

Αέριοι ρυπαντές όλοι ιδιαίτερα επικίνδυνοι για την υγεία: (από μηχανήματα, φορτηγά, διαχείριση υλικού, εκρηκτικά):

         CO      159 τόνοι / χρόνο.

         NOx    481 τόνοι / χρόνο.

         VOC   71 τόνοι / χρόνο.

         SO2    11,5 τόνοι / χρόνο.

         PM10   184 τόνοι / χρόνο.

         PM2.5   47,2 τόνοι / χρόνο.

Ολυμπιάδα (φάση λειτουργίας).

Αέριοι ρυπαντές: (από μηχανήματα, φορτηγά, διαχείριση υλικού, εκρηκτικά):

         CO     60,4  τόνοι / χρόνο.

         NOx   199  τόνοι / χρόνο.

         VOC   27,7  τόνοι / χρόνο.

         SO2   3,8  τόνοι / χρόνο.

         PM10  87,6  τόνοι / χρόνο.

         PM2.5  7,6  τόνοι / χρόνο.

Σε όσους έχουν έστω και στοιχειώδεις φυσικοχημικές γνώσεις γίνεται αμέσως αντιληπτό σε τι τεράστιους όγκους σκόνης και αέριων ρυπαντών αντιστοιχούν οι ποσότητες που παραπάνω καταγράφονται εκφρασμένες σε βάρος (τόνους).

Είναι πέραν πάσης λογικής ο ισχυρισμός που προβάλλεται στη μελέτη της «ΕΛ. ΧΡΥΣΟΣ» για την ανατ. Χαλκιδική ότι οι  τεράστιοι αυτοί όγκοι αέριων ρυπαντών και σκόνης που θα εκπέπονται αδειάλειπτα δεν θα συντελέσουν σε μια σημαντικότατη επιβάρυνση της ατμοσφαιρικής ποιότητας εκεί κυρίως αλλά και στην πολύ ευρύτερη περιοχή, όπως θα διασπείρονται από τους ανέμους. Είναι δυνατόν, και για πόσο αλήθεια, να επιβιώσουν τα μοναδικής αξίας και ομορφιάς δάση της περιοχής αυτής όταν θα βομβαρδίζονται καθημερινά με τέτοιες τεράστιες ποσότητες ενός μίγματος σκόνης και αέριων ρυπαντών; Και πού θα καταλήγουν οι χιλιάδες τόνοι της καθημερινά εκπεμπόμενης σκόνης, φορτισμένης επι πλέον με πλήθος επικίνδυνων σωματιδίων; Ποια η επίπτωση όλων αυτών στην ποιότητα του εδάφους, των νερών, των καλλιεργούμενων φυτών στην ευρύτερη περιοχή; Θα είναι τελικά δυνατή η συνέχιση μιας στοιχειωδώς ανεκτής κατοίκησης στους γειτονικούς με την εξόρυξη οικισμούς;

Επεξεργασία εξορυγμένου υλικού. Συνέπειες.

α) Θραύση και κονιοποίηση όλου του εξορυγμένου υλικού:

Ηχορύπανση. Συνεχής & μεγάλη κατανάλωση νερού (σφαιρο-υδρόμυλοι).

β) Διαχωρισμοίμεταλλικών ορυκτών – εμπλουτισμοί:

Συνεχής & μεγάλη κατανάλωση νερού (δεξαμενές επίπλευσης). Χρήση τοξικών ουσιών (κυανιδίων, ξανθογονικών αλάτων, θειονοκαρβαμιδίων ή άλλων).

γ) Μετά την απόληψη του εμπλουτίσματος ή του(των) καθαρού μετάλλου(ων):

Απομένουσες τεράστιες ποσότητες μεταλλευτικών καταλοίπων φορτισμένες με τις τοξικές ουσίες που χρησιμοποιούνται κατά τους εμπλουτισμούς, με επι πλέον αρσενικούχες ενώσεις αν συμμετέχει και αρσενοπυρίτης στο αρχικό εξόρυγμα -όπως συμβαίνει με αυτό της Ολυμπιάδας. Σοβαρότατα προβλήματα ασφάλειας εξαιτίας της μόνιμης πια παραμονής των καταλοίπων αυτών σε ανοικτούς αποθέτες κοντα στους τόπους εξόρυξης (τέλματα μεταλλευτικών καταλοίπων -διαρκής απειλή σταδιακής διήθησής τους προς τα κάτω ή καταστροφικής πλημμυρικής διαφυγής τους). Τα παραδείγματα τέτοιων ατυχημάτων, με δραματικά αποτελέσματα, είναι πολλά, συμβαίνουν δε και σε χώρες με αυστηρές προδιαγραφές περιβαλλοντικής επιτήρησης.

Κατανάλωση νερού. (Του πολυτιμότερου αγαθού -του αληθινού χρυσού).

Από στατιστικές αναλύσεις προκύπτει ότι για το σύνολο των διεργασιών προςπαραγωγή ενός κιλού χρυσού απαιτούνται ~ 970.000 λίτρα νερού.

Για κάθε τόνο επεξεργαζόμενου αρχικού πετρώματος απαιτούνται ποσότητες νερού κυμαινόμενες μεταξύ 3.030 και 1.515 λίτρων.Η μικρότερη τιμή ισχύει όταν γίνεται η μέγιστη δυνατή ανακύκλωση, όταν δεν υπάρχουν καθόλου διαρροές, και όταν ελαχιστοποιείται η εξάτμιση.

Η όλη διαδικασία εξόρυξης, εμπλουτισμού και τελικού διαχωρισμού του χρυσού είναι, ούτως ή άλλως, εξαιρετικά υδροβόρα. Κανένα πρόβλημα για χώρες όπως η Φινλανδία με υπερεπάρκεια νερού. Καθόλου το ίδιο για την Ελλάδα..

Για την όλη Χαλκιδική θα είναι σημαντικό πλήγμα σε ό,τι αφορά την επάρκεια νερού (πέρα από τους κινδύνους ρύπανσης) η σοβαρότατη πτώση της στάθμης του υπόγειου νερού στην κύρια πηγή υδροφορίας της που είναι το όρος Κάκαβος, εξαιτίας της βαθειάς αποξήρανσης που απαιτείται για την πραγματοποίηση των εξορύξεων, όπως επίσης και εξαιτίας της δέσμευσης και χρήσης πολύ μεγάλων ποσοτήτων νερού στις μεταλλευτικές εργασίες.

Για το Κιλκίς, όπου προγραμματίζονται ανάλογες μεταλλευτικές δραστηριότητες, το πλήγμα θα είναι επίσης βαρύτατο. Αφενός επειδή η περιοχή ανήκει στις έξι επισημασμένες στη χώρα μας που απειλούνται άμεσα με ερημοποίηση, αφετέρου επειδή η εξορυκτική και μεταλλευτική δραστηριότητα έχει οριοθετηθεί στην καρδιά της λεκάνης τροφοδοσίας του Γαλλικού ποταμού, από τον οποίο άμεσα υδρεύονται (με προβλήματα επάρκειας ήδη υπαρκτά) πάρα πολλοί οικισμοί και η ίδια η πόλη του Κιλκίς.

Τα μεταλλευτικά κατάλοιπα.

Για την Ανατ. Χαλκιδική (μόνο):

Σύνολο απόθεσης σε όλους τους προβλεπόμενους χώρους (Λοτσάνικο + Καρατζά Λάκκος + Κοκκινόλακκας) :

55 εκατομμύρια κυβικά μέτρα τοξικών μεταλλευτικών καταλοίπων.

Μπορούμε να πούμε πως στον καθένα έλληνα πολίτη θα αντιστοιχούν, μόνο από την ανατολική Χαλκιδική, και μόνο από τα μέχρι τώρα προβλεπόμενα έργα, 5,5 κυβ. μέτρα τέτοιων καταλοίπων. Και βέβαια, αναμένουν σειρά για να κατανεμηθούν τα της Θράκης, του Κιλκίς κ.α. στη συνέχεια. Επειδή δε όλες οι εξορυκτικές δραστηριότητες για χρυσό προγραμματίζονται να γίνουν στη βόρεια Ελλάδα, το μερίδιο των βορειοελλαδιτών σε μεταλλευτικά κατάλοιπα θα είναι ιδιαίτερα γενναιόδωρο.

Πόση να είναι άραγε η ανοχή ή η αντοχή, του καθενός μας σε μεταλλευτικά κατάλοιπα;

Στη ΜΠΕ της «ΕΛ.ΧΡΥΣΟΣ» για το έργο στην ανατ. Χαλκιδική τονίζεται ιδιαίτερα το γεγονός ότι τα μεταλλευτικά κατάλοιπα θα αποτίθενται στους χώρους απόρριψης αφυγρασμένα (με μορφή «πάστας» και περιεκτικότητα σε νερό υποβιβασμένη στο 20%, με το εξοικονομούμενο από την αφύγρανση νερό να ανακυκλώνεται). Αυτό συμβάλλει ασφαλώς στην εξοικονόμηση νερού, θεωρείται όμως στη ΜΠΕ και για άλλο λόγο μεγάλο προτέρημα. Επειδή εξοικονομεί χώρο απόθεσης λόγω της μείωσης του όγκου των αποτιθέμενων υλικών και γιατί επιτρέπει μεγαλύτερες κλίσεις κατά την επιστοίβαση των καταλοίπων πίσω από τα κατάντη φράγματα συγκράτησης, σε ύψη μάλιστα που ξεπερνούν τη στέψη των φραγμάτων αυτών.

Είναι δύσκολο να κατανοήσει κανείς πώς παραβλέπεται στη ΜΠΕ το προφανέστατο: ότι δηλαδή το αποτιθέμενο σε ανοικτό χώρο με μορφή «πάστας» και περιεκτικότητα σε νερό 20% κατάλοιπο θα πάψει να είναι τέτοιο και θα μετατραπεί σε υγρή λάσπη με την πρώτη βροχόπτωση. Αυτό όμως είναι εξαιρετικά επικίνδυνο, επειδή θα προκαλέσει απότομη αύξηση του όγκου των καταλοίπων και ρευστοποίησή τους, παραπέρα δε, σε συνδυασμό με τις αυξημένες κλίσεις απόθεσης, είναι πιθανό να προκαλέσει μαζική ροή προς, και απότομη αύξηση της πίεσης στα φράγματα συγκράτησης, με κίνδυνο υπερχείλισης ή ακόμα και υποχώρησης ή θραύσης τους. Ούτε όμως η απόλυτη ξήρανση της αποτιθέμενης «πάστας καταλοίπων» κατά τους θερινούς μήνες μπορεί να αποτραπεί. Η παράσυρση λοιπόν με τον άνεμο και η διασπορά τοξικής σκόνης από την επιφάνεια των χώρων απόθεσης είναι μια απόλυτα υπαρκτή πιθανότητα σε ξερές περιόδους.  

Καθαρός χρυσός χωρίς χρήση κυανίου στην Αν. Χαλκιδική!

Άρα, μεταλλευτικά κατάλοιπα απαλλαγμένα από κυανιούχες ενώσεις!

(«Φινλανδική μέθοδος», «Flash smelting»,»Ακαριαία τήξη»).

Αυτό είναι το «απόλυτο» και συχνότερα επικαλούμενο επιχείρημα των συνηγόρων της μεταλλευτικής «επένδυσης» στην Ανατ. Χαλκιδική έναντι όσων επισείουν τον κίνδυνο που αντιπροσωπεύουν οι τεράστιοι όγκοι των μεταλλευτικών καταλοίπων που θα αποτεθούν εκεί. Μη χρήση κυανίου, άρα καθαρά από αυτόν τον επικίνδυνο ρύπο κατάλοιπα. Πόσο στέκει όμως αυτό το επιχείρημα;

Για όποιον έχει στοιχειώδεις γνώσεις και έχει διαβάσει τη ΜΠΕ της » ΕΛ. ΧΡΥΣΟΣ», την κύρια μελέτη και όχι μόνο την μη τεχνική περίληψή της, -που ελάχιστοι φαίνεται μπήκαν στον κόπο να κάνουν, είναι ξεκάθαρο πως το επιχείρημα αυτό, όπως προβάλλεται, δεν στέκει καθόλου. Και δυστυχώς το επιχείρημα αυτό προβάλλεται και από επιστήμονες που υποστηρίζουν τις εξορύξεις στη Χαλκιδική (το αθωότερο γι” αυτούς θα είναι να μην έχουν καν ρίξει μια ματιά στην ΜΠΕ), αλλά ακόμα και από τους «υπεύθυνους» υποτίθεται φορείς της Πολιτείας, που και αυτοί μάλλον δεν διάβασαν ούτε καν την περίληψη της ΜΠΕ.

Ιδού πως έχει το θέμα:

Η μονάδα μεταλλουργίας στο Μαντέμ Λάκκο, όπου γίνεται λόγος ότι θα εγκατασταθεί ο θάλαμος για την ακαριαία τήξη των θειούχων μεταλλικών ορυκτών, προβλέπεται να τροφοδοτείται από δύο πηγές:

α )  Από μέρος των προϊόντων εμπλουτισμού που θα γίνεται στο υλικό εξόρυξης των Σκουριών τοπικά, κοντά στο εκεί ορυχείο, και που θα είναι μίγμα χαλκού-χρυσού. Αυτό θα εισάγεται στη μονάδα της ακαριαίας τήξης με ρυθμό τροφοδοσίας 30.000 τόνων το χρόνο. Από αυτό θα παράγεται με φρύξη και ηλεκτρόλυση καθαρός χαλκός και χρυσός, πράγματι χωρίς χρήση κυανιούχων ενώσεων. Τα προκύπτοντα κατάλοιπα θα οδηγούνται και θα απορρίπτονται στον αποθέτη του Κοκινόλακκα και θα είναι απαλλαγμένα -αυτά ειδικά- από υπολείμματα κυανιούχων.

β)  Από ένα μίγμα πυριτών που θα προέρχεται από την Ολυμπιάδα και θα έχει εμπλουτιστεί πριν την είσοδό του στο θαλαμο ακαριαίας τήξης με κατεργασίες που περιλαμβάνουν χρήση NaCN και ξανθογονικών αλάτων (επίσης τοξικών). Από τις κατεργασίες αυτές θα προκύπτουν κατάλοιπα φορτισμένα με κυανιούχα και ξανθογονικά, τα οποία θα οδηγούνται και θα απορρίπτονται στον ίδιο αποθέτη, τον Κοκινόλακκα. Η τροφοδοσία με το μίγμα πυριτών από την Ολυμπιάδα στο θάλαμο ακαριαίας τήξης θα γίνεται με ρυθμό 250.000 τόνων το χρόνο. Από το μίγμα αυτό των πυριτών θα παράγονται χρυσός, ψευδάργυρος, άργυρος, και μόλυβδος, ενώ ως κατάλοιπο της φρύξης θα προκύπτει και αρσενικό, που θα συνοδεύει με τη μορφή του σκοροδίτη τα κατάλοιπα της ακαριαίας τήξης μέχρι τον Κοκινόλακκα. 

Είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι: παρόλο που στο εσωτερικό της μονάδας ακαριαίας τήξηςδεν γίνεται χρήση NaCN, τέτοια χρήση γίνεται έξω από τη μονάδα αυτή, κατά τον εμπλουτισμό του συντριπτικά μεγαλύτερου μέρους του υλικού τροφοδοσίας της, του μίγματος πυριτών από την Ολυμπιάδα. Τα κατάλοιπα αυτού του εμπλουτισμού, όπως και εκείνα της μετέπειτα τήξης που εμπεριέχουν το αρσενικό, καταλήγουν ούτως ή άλλως όλα στον αποθέτη του Κοκινόλακκα. Και βέβαια, αυτό που έχεισημασία σε ό,τι αφορά το περιβάλλον είναι το τι περιέχουν τα εκατομμύρια κυβ. μέτρα μεταλλευτικών καταλοίπων  που καταλήγουν και θα μείνουν για πάντα στην περιοχή (στον Κοκινόλακκα), όχι το τι ακριβώς γίνεται μέσα στο θάλαμο της ακαριαίας τήξης.

Ακαριαία τήξη (Flash smelting)

Παρενέργειες σε κοινωνικό επίπεδο.

Τέτοιες έχουμε δει στο παρελθόν στη Χαλκιδική και τις βλέπουμε και πάλι, όπως και στη Θράκη, και στο Κιλκίς. Και τις βλέπουμε παντού στον κόσμο όπου γίνεται, ή επιχειρείται να γίνει εξόρυξη χρυσού.

Είναι άραγε τυχαίο; Είναι προϊόν προπαγάνδας και παραπληροφόρησης;

Ή μήπως είναι προϊόν σωρευμένης πικρής παγκόσμιας εμπειρίας;

Παντού σε ανάλογες περιπτώσεις ένα μέρος του τοπικού πληθυσμού είναι άμεσα εξαρτώμενο επαγγελματικά από τη μεταλλευτική εταιρεία και τις δραστηριότητές της. Είναι κατανοητό ότι αυτοί γίνονται φανατικοί υποστηρικτές της ίδιας και των ενεργειών της. Φανατικοί υποστηρικτές γίνονται επίσης και κάποιοι λομπίστες δήθεν ειδικοί, που προσβλέπουν σε ανταμοιβές από τις εξορυκτικές εταιρείες για τις καλές τους υπηρεσίες.

Ένα άλλο μέρος, το μεγαλύτερο, του τοπικού πληθυσμού θίγεται άμεσα από τις μεταλλευτικές δραστηριότητες (αποτροπή ή πλήρης αδυναμία υλοποίησης εναλλακτικών αναπτυξιακών δραστηριοτήτων στον τόπο, είσπραξη όλων των περιβαλλοντικών επιβαρύνσεων -υποβάθμιση της ποιότητας ζωής τους). Είναι επίσης κατανοητό ότι αυτοί θα γίνουν πολέμιοι της μεταλλευτικής εταιρείας και των δραστηριοτήτων της.

Υπό αυτές τις συνθήκες είναι αναπόφευκτη η κοινωνική πόλωση και οι μεταξύ των δύο ομάδων προστριβές και διαμάχες, με αποτέλεσμα τη διάρρηξη του κοινωνικού ιστού.

Οι μεταλλευτικές εταιρείες, ιδίως αυτές που εξορύσσουν χρυσό, χρειάζονται για την απρόσκοπτη συνέχιση των εργασιών τους τη συνεχή κοινωνική ανοχή. Για το λόγο αυτό διαθέτουν πάντοτε άφθονο χρήμα για τον προσεταιρισμό υποστηρικτών και προπαγανδιστών μεταξύ της τοπικής κοινωνίας και για τη δημιουργία ενός ισχυρούlobby που θα μπορεί να επηρεάζει υπέρ τους την εξουσία, τοπική και κεντρική.Τέτοιες ενέργειες έχουν ως αποτέλεσμα τη διάβρωση και διαφθορά της κοινωνίας.

Η σταδιακή επέκταση της μεταλλευτικής δράσης:

Χαρακτηριστικό της στρατηγικής όλων των μεγάλων εξορυκτικών εταιρειών -και μεγαλύτερες είναι αυτές που εξορύσσουν χρυσό- είναι η σταδιακή επέκταση των δραστηριοτήτων τους μετά την πρώτη εγκατάστασή τους σε κάποια χώρα. Επειδή το σύνολο του σχεδιασμού που έχουν υπόψη τους μπορεί να τρομάξει αν ανακοινωθεί μονομιάς, το κοινοποιούν και το προωθούν σταδιακά, ώστε οι αντιρρήσεις και οι αντιδράσεις να κατανέμονται χρονικά και να μετριάζονται. Αυτό θα το δούμε -το βλέπουμε σχεδόν- με βεβαιότητα να γίνεται τόσο στη Χαλκιδική όσο και στη Θράκη, όπως και στο Κιλκίς (αν υλοποιηθεί το σχέδιο των εξορύξεων και εκεί). Και βέβαια, θα υπάρξουν και άλλοι πολλοί μελλοντικοί στόχοι, με πρώτον πιθανό την περιοχή του Άγγιστρου στο νομό Σερρών.

Στην Ανατολική Χαλκιδική, μέσα στην τεράστια έκταση της μεταλλευτικής ιδιοκτησίας της «ΕΛΛ. ΧΡΥΣΟΣ», τα κοιτάσματα των Σκουριών και της Ολυμπιάδας δεν είναι τα μόνα, ούτε τα μεγαλύτερα. Όμοιας σύστασης με αυτό το Σκουριών, αλλά πολύ μεγαλύτερα σε έκταση, είναι τα κοιτάσματα της Φισώκας και της Τσικάρας, ενώ όμοιας σύστασης με εκείνο της Ολυμπιάδας είναι το γιγαντιαίο κοίτασμα της Πιάβιτσας. Αυτά περιμένουν τη σειρά τους για μελλοντική εκμετάλλευση και τη συμμετοχή τους βεβαίως στην άνευ προβλέψιμου τέλους περιβαλλοντική επιβάρυνση της Χαλκιδικής.

Η «αξιοποίηση του ορυκτού μας(;) πλούτου».

Αυτό έχει γίνει το σλόγκαν της εποχής στη χώρα μας και θεωρείται από πολλούς ως η σωτήρια λύση στα οικονομικά μας προβλήματά. Σε ό,τι αφορά τους υδρογονάνθρακες, εάν και εφόσον βρεθούν τέτοιοι σε μεγάλες ποσότητες και εξορυχθούν, μπορεί να αποβούν πράγματι σωτήριες, εάν χειριστούμε το θέμα ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος, εάν επαναλαμβάνω. Σε ό,τι όμως αφορά της εξορύξεις μεταλλοφόρων κοιτασμάτων κάτι τέτοιο δεν είναι το αναμενόμενο.

Υπάρχουν διάφορα «είδη εκμετάλλευσης» των μεταλλοφόρων κοιτασμάτων μιας χώρας και ανάλογα με το είδος της εκμετάλλευσης άλλοι κάθε φορά είναι εκείνοι που οφελούνται. Όλα εξαρτώνται από τον κάτοχο των κοιτασμάτων αυτών και από τη σωστή στάθμιση των θετικών και αρνητικών επιπτώσεων που συνεπάγεται η εξόρυξη σε κάθε συγκεκριμένη περίπτωση.

Θα έπρεπε να είναι αυτονόητο πως κάτοχος των μεταλλευτικών κοιτασμάτων μιας χώρας, με δικαίωμα πλήρους εκμετάλλευσής τους, είναι η ίδια, το Δημόσιο δηλαδή, αφού τα κοιτάσματα αυτά καθαυτά είναι, στην κυριολεξία, μέρος της εδαφικής επικράτειάς της.

Στη χώρα μας, για λόγους τεχνικούς αλλά και οικονομικής αδυναμίας, η εκμετάλλευση των μεταλλευτικών κοιτασμάτων -και κυριότατα αυτών των χρυσοφόρων για τα οποία συζητάμε εδώ- παραχωρείται έναντι αντιτίμου σε ιδιώτες και μαζί βέβαια, προ πάσης εκμετάλλευσης, παραχωρείται ολοκληρωτικά και η κυριότητα των κοιτασμάτων αυτών. Μετά την παραχώρηση τα κοιτάσματα αυτά δε συμμετέχουν πλέον σε αυτό που εννοούν οι πολλοί όταν αναφέρονται στον «ορυκτός μας πλούτος» (υμών όλων), αλλά συνιστούν τον «ορυκτό τους πλούτο» (των ιδιωτών δηλαδή στους οποίους έχει παραχωρηθεί η κυριότητα, τόσο το χειρότερο δε αν αυτοί είναι ξένες εταιρείες). Ό,τι λοιπόν επωφελούμαστε ως κράτος από μια τέτοιου είδους μεταφορά της κυριότητας είναι το αντίτιμο παραχώρησης και η προσμονή της δημιουργίας κάποιων θέσεων εργασίας και κάποιας φορολόγησης επί των κερδών των ιδιωτών εκμεταλλευτών (συνήθως πολυμετοχικών κονσόρτσιουμ με έδρα στο εξωτερικό που έχουν χίλιους τρόπους να αποφεύγουν τη φορολόγηση). Αν δε το αντίτιμο παραχώρησης είναι εξευτελιστικό, και έχουμε τέτοια παραδείγματα, με την παραχώρηση των μεταλλείων της Αν Χαλκιδικής στην «ΕΛ. ΧΡΥΣΟΣ» να αποτελεί το κορυφαίο, τότε δικαιούμαστε να μιλάμε κυριολεκτικά για ξεπούλημα δημόσιας περιουσίας.

Αυτό όμως δεν είναι το μόνο κακό. Χειρότερο ίσως ακόμα είναι πως μαζί με την παραχώρηση κυριότητας παραχωρούμε και το δικαίωμα να αποφασίζουμε εμείς, οι πολίτες αυτής της χώρας, κατά πόσο ο τρόπος της εκμετάλλευσης του κοιτάσματος που παραχωρήθηκε είναι περιβαλλοντικά αποδεκτός ή μήπως τόσο βλαπτικός που η εκμετάλλευσή του θα πρέπει να ακυρωθεί, ή έστω να ανασταλεί επ” αόριστον, με την ελπίδα ότι στο μέλλον, άλλες ίσως νεότερες μεθοδολογίες θα μπορούσαν να απαλύνουν το αρνητικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα.

Γιατί, υπάρχει το κορυφαίο ερώτημα που πρέπει να απαντηθεί στη μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων (ΜΠΕ) που θα συντάξει μια ιδιωτική εταιρεία εκμετάλλευσης (τη ΜΠΕ βάσει του νόμου συντάσσει η εκμεταλλεύτρια εταιρεία, όχι κάποια ανεξάρτητη κρατική υπηρεσία) μετά την παραχώρηση σ” αυτήν των δικαιωμάτων εκμετάλλευσης.  Αν δηλαδή συμφέρει περιβαλλοντικά να προχωρήσει, βάσει του προτεινόμενου επιχειρησιακού της σχεδίου, η υλοποίηση της εκμετάλλευσης, ή μήπως όχι (μηδενική λύση). Στο ερώτημα αυτό η απάντηση της ιδιωτικής εταιρείας (αυτών που στο όνομά της θα συντάξουν τη ΜΠΕ) δεν θα είναι (και δεν είναι) ποτέ υπέρ της μηδενικής λύσης, έστω και αν αυτή είναι στην πραγματικότητα η επιβαλλόμενη. Η ιδιωτική εταιρεία θα πληρώσει για να  συνταχθεί η ΜΠΕ έχοντας υπόψη την εξασφάλιση αποκλειστικά του δικού της προσδοκώμενο κέρδους, παραβλέποντας ή αποκρύπτοντας έντεχνα τους περιβαλλοντικούς κινδύνους και το γενικότερο συμφέρον του κοινωνικού συνόλου που πρόκειται να υποστεί όλες τις παράπλευρες συνέπειες της μεταλλευτικής δράσης. Θα κάνει λοιπόν για το σκοπό αυτό ό,τι μπορεί για να αποκρυβούν στη μελέτη αυτή όσες είναι δυνατόν πλευρές των αρνητικών περιβαλλοντικών επιπτώσεων και θα αποφύγει όσο μπορεί επίσης την ευρεία συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας σε μια εξαντλητική, όπως θα έπρεπε, διαβούλευση επί των σχεδίων εκμετάλλευσης.

Μεταλλεία Φινλανδίας: Αποκαλυπτικό ρεπορτάζ του περιοδικού „DER SPIEGEL“ και το παραμύθι «Kittilä» της εταιρείας „Χρυσωρυχεία Θράκης“

_____________________

http://antigoldgr.org/

Ψήφισμα συμπαράστασης στον αγώνα ενάντια στα μεταλλεία χρυσού