«Ερχομαι να εκφράσω την αλληλεγγύη μου στον αγώνα της Χαλκιδικής»

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

lori_hanson.jpg

17.09.2017,

γράφει ο 

Απόστολος Λυκεσάς *

«Δεν είστε μόνοι» φωνάζει από την άλλη πλευρά του κόσμου στους ανθρώπους του κινήματος κατά της εξόρυξης χρυσού στη Χαλκιδική η καθηγήτρια Λόρι Χανσον καθηγήτρια Κοινοτικής Υγείας και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Σασκατσέουαν του Καναδά ενεργό μέλος του κινήματος κατά της εξορυκτικής βιομηχανίας βάλλοντας κατά της «ποινικοποίησης της αντίθεσης» και καταγγέλλοντας το σχέδιο σύμφωνα με το οποίο η πολιτική ανυπακοή «ταυτίζεται με την εγκληματική δραστηριότητα, ακόμα και την τρομοκρατία».

Πώς σχολιάζετε την τελευταία παρέμβαση του υπουργού Εμπορίου του Καναδά Francois-Philippe Champagne, ο οποίος δήλωσε στο Newfoundland ότι «δουλειά μου να υποστηρίζω τις καναδικές εταιρείες όταν αντιμετωπίζουν μια συγκεκριμένη κατάσταση, η οποία είτε είναι άδικη είτε θα έθετε σε αμφισβήτηση τη μεταχείριση που έχουν» και ότι «είμαστε πάντα κοντά τους για να τους βοηθάμε να προωθούν τα συμφέροντά τους».

Η δήλωση επιδιώκει να υπερασπιστεί τον ιστορικό ρόλο του καναδικού κράτους στη διευκόλυνση της ανάπτυξης του εξορυκτικού τομέα ανά τον κόσμο.  Ο Καναδάς φιλοξενεί τις περισσότερες μεγάλες εταιρείες εξόρυξης από οποιαδήποτε χώρα στον κόσμο: το 60% των εταιρειών παγκοσμίως εδρεύουν στον Καναδά, το 70% των σχετικών μετοχών διακινούνται εδώ και το 40% του κεφαλαίου που συνδέεται με την ανίχνευση χρυσού διεθνώς προέρχεται από το χρηματιστήριο του Τορόντο.

Η έρευνα από οργανώσεις όπως το «Παρατηρητήριο Εξορύξεων του Καναδά» έχει τεκμηριώσει την υποστήριξη  της καναδικής κυβέρνησης προς συμφέροντα καναδικών εταιρειών εξόρυξης, για παράδειγμα στη Λατινική Αμερική: χρηματοδότηση και ασφάλιση μέσω της Επιχείρησης Ανάπτυξης των Εξαγωγών· ξένη βοήθεια μέσω του καναδέζικου υπουργείου Εξωτερικών· άμεση στήριξη και προώθηση εταιρειών εξόρυξης από καναδικές πρεσβείες· κυβερνητική βοήθεια σε κράτη για την επανεξέταση της νομοθεσίας τους για τις εξορύξεις, την εργασία και το περιβάλλον· και προστασία των εταιρειών – μέσω της έλλειψης καναδικής νομοθεσίας για την ετεροδικία, που προστατεύει τις εταιρείες που έχουν παραβιάσει τα ανθρώπινα δικαιώματα και την κυριαρχία των ιθαγενών. Το να εξετάσει κανείς το ρόλο του καναδικού κράτους στην προώθηση και την υποστήριξη του εξορυκτισμού, συμπεριλαμβανομένης της εξορυκτικής δραστηριότητας, αποκαλύπτει αυτό που ο Τζέιμς Πέτρας ονομάζει «αποικιακές και ιμπεριαλιστικές παρορμήσεις» του καναδικού κράτους.

Στην Χαλκιδική κυρίως αλλά και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας έχει αναπτυχθεί ένα δραστήριο και μαχητικό κίνημα κατά των εξορυκτικών δραστηριοτήτων. Τα προηγούμενα χρόνια μάλιστα είχε εξαπολυθεί ένα κύμα διωγμών εναντίον των ανθρώπων που δραστηριοποιούνταν κόντρα σε αυτή την δραστηριότητα. Τι μήνυμα θα στέλνατε σε αυτούς τους ανθρώπους;

Πρώτα θα ήθελα να τους πω ένα «ευχαριστώ». Σε όλο τον κόσμο, επί δεκαετίες, οι λαοί μάθαιναν από τους αγώνες ο ένας του άλλου. Ο αγώνας σας δεν είναι εύκολος, και οι σημερινές προκλήσεις μοιάζουν ανυπέρβλητες. Αλλά σε όλο τον κόσμο υπάρχουν άνθρωποι που σας στηρίζουν με αλληλεγγύη.

Σε όλο τον κόσμο, οι «υπερασπιστές της γης» –ουσιαστικά οι άνθρωποι που προσπαθούν να προστατεύσουν τη γη τους, τα δικαιώματα των ιθαγενών, τη γεωργία ή το οικοσύστημα– ποινικοποιούνται συστηματικά. Ο  Guardian ανέφερε πρόσφατα το θάνατο 134 υπερασπιστών του περιβάλλοντος σε έναν χρόνο. Είμαι θυμωμένη για το πώς το καναδικό κράτος έχει ενεργήσει ιστορικά, αλλά και σήμερα, υποδαυλίζοντας την πνιγηρή πίεση που νιώθετε.

Πρώτα απ’ όλα κάνω έρευνα στην Λατινική Αμερική, όπου οι καναδικές εταιρείες ενέχονται στο 33% από τις 171 διενέξεις που σχετίζονται με εξορύξεις και καταγράφηκαν από το Λατινοαμερικάνικο Παρατηρητήριο Διενέξεων (OCMAL) τα τελευταία 15 χρόνια – περισσότερο απ’ οποιαδήποτε άλλη χώρα. Το «Παρατηρητήριο Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων του Καναδά» (MWC) ερεύνησε αυτές τις διενέξεις και δημοσίευσε πρόσφατα μια έκθεση με λεπτομέρειες για τη διαδικασία με την οποία ποινικοποιείται η αντίθεση στις εξορύξεις. Η διαδικασία αυτή προχωρά με τους ίδιους τρόπους, αν και με διαφορετικές εφαρμογές. Ένα πρώτο βήμα προς την ποινικοποίηση της διαφωνίας είναι ο ορισμός του εθνικού συμφέροντος και η δημιουργία ενός φιλοεξορυκτικού λόγου περί ανάπτυξης. Οι εταιρείες, και οι κυβερνήσεις τόσο του Καναδά όσο και των χωρών που φιλοξενούν τις επενδύσεις, δημιουργούν εκτεταμένη προπαγάνδα και καμπάνιες διαφώτισης που ορίζουν την ανάπτυξη μέσω των εξορύξεων ως ζήτημα εθνικού συμφέροντος. Με το να επισημαίνουν τις εξορύξεις όχι μόνο ως τον βέλτιστο τρόπο να υπηρετηθεί το εθνικό συμφέρον, αλλά ως τον ΜΟΝΟ δρόμο για να αναπτυχθεί μια χώρα ή να εξασφαλιστούν θέσεις εργασίας, γίνεται ευκολότερο να δαιμονοποιηθούν όσοι αντιτίθενται στην εξόρυξη. Η αντίθεση βαφτίζεται ανήθικη, αντιπατριωτική, αντιαναπτυξιακή, οπισθοδρομική ή αντίθετη με τις θέσεις εργασίας.

 

Περαιτέρω, η πολιτική ανυπακοή –-ένα εργαλείο που αναγνωρίζεται ευρύτατα ως κρίσιμο σε καταστάσεις ασύμμετρης εξουσίας, αλλά και ως μέσο για τους πληθυσμούς να κάνουν τις ανάγκες τους να ακουστούν με μη βίαιο τρόπο-, συνδέεται ή ταυτίζεται με την εγκληματική δραστηριότητα, ακόμα και την τρομοκρατία. Ξεκινά η διαίρεση μέσα στην κοινότητα και αυτοί που είναι υπέρ της εξόρυξης ή αμφιταλαντεύονται, ενισχύουν το σχετικό αφήγημα, υποπτευόμενοι τους γείτονές τους και στιγματίζοντάς τους ως ριζοσπάστες, επαναστάτες ή εγκληματίες. Τα πολιτικά κόμματα και τα κινήματα συχνά υφίστανται κακομεταχείριση στη διαδικασία αυτή.

 

Ακολουθώντας την ανάπτυξη αυτού του λόγου, δημιουργούνται νομικά πλαίσια που λειτουργούν προς την ποινικοποίηση της οργάνωσης, της διαμαρτυρίας και των διαδηλώσεων. Σε όλο τον κόσμο, χρησιμοποιούνται αντιτρομοκρατικοί νόμοι που χρησιμοποιούνται ως δικαιολόγηση της καταστολής αντιεξορυκτικών κινημάτων. Με τον χαρακτηρισμό του αντιεξορυκτισμού ως αντίθετου με το εθνικό συμφέρον, οι διαμαρτυρόμενοι στιγματίζονται στον Τύπο ως «οικοτρομοκράτες» ή και εχθροί του κράτους. Η νομιμοποίηση των κινημάτων διαμαρτυρίας υπονομεύεται και δημιουργείται ένα περιβάλλον φόβου και εχθρότητας. Οι τοπικές διαμαρτυρίες αναφέρονται συχνά ως υποκινούμενες έξω από τις κοινότητες. Άτομα που συμμετέχουν σε αντιεξορυκτικά κινήματα αντιμετωπίζουν την αστυνομία, το στρατό και τις ιδιωτικές εταιρείες ασφαλείας και διακινδυνεύουν να συλληφθούν και να φυλακιστούν με βάση αντιτρομοκρατικούς ή παρόμοιους νόμους. Λίγες από τις κατηγορίες αυτές καταλήγουν σε καθείρξεις. Αλλά οι ακτιβιστές μπαίνουν φυλακή και αναγκάζονται να ξοδέψουν χρόνο και χρήμα στα δικαστήρια. Η παρουσίαση των διαφωνούντων ως τρομοκρατών ή απειλών για την ασφάλεια δεν υπονομεύει μόνο τη νομιμοποίηση της υπόθεσής τους: παρέχει επίσης δήθεν δικαιολόγηση για αυξανόμενη στρατιωτικοποίηση της αστυνομικής παρέμβασης. Η τακτική αυτή επιδιώκει να αποτρέψει τις κοινότητες να συμμετάσχουν στα κινήματα, καθώς και να αποτρέψει τους ακτιβιστές να αντιτεθούν στο εξορυκτισμό και να τους αποκόψει από τις κοινότητές τους.

Όμως το ποινικο-δικαιικό σύστημα χρησιμοποιείται ενάντια στους δικαστές και με έναν δεύτερο, πιο παθητικό τρόπο. Ενώ η αστυνομία και ο στρατός σπεύδουν συνήθως προς υπεράσπιση των εταιρειών (κατ’ επιταγή τοπικών ή εθνικών κυβερνήσεων), δεν συμβαίνει το ίδιο με τα εγκλήματα που διαπράττονται σε βάρος των διαδηλωτών. Η βία, η ευρεία καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ακόμα και οι δολοφονίες μπορεί και να μην ερευνώνται καν. 

Καταλαβαίνω ότι πολλές από τις πτυχές της διαδικασίας ποινικοποίησης που περιγράφει το Παρατηρητήριό μας εφαρμόζονται και στη Χαλκιδική. Δεν είστε μόνοι.

Βασικό επιχείρημα όσων υπερασπίζονται αυτές τις δραστηριότητες είναι ότι δίνουν δουλειές στον κόσμο. Ένα τέτοιο επιχείρημα αποκτά ιδιαίτερη επικοινωνιακή βαρύτητα στη χώρα μας η οποία μαστίζεται από την οικονομική κρίση και την ανεργία. Και επιπλέον αυτούς τους εργαζόμενους η εταιρεία φαίνεται ότι τους χρησιμοποιεί σαν «πολιορκητικό κριό» ενάντια σε όποιες κυβερνητικές αντιστάσεις. Τι απαντάτε σε αυτούς τους ανθρώπους;

Είναι κατανοητό. Όπως σε σας, υπάρχει μια τεράστια πίεση σε κοινότητες με υψηλή ανεργία  να δεχτούν και να αγκαλιάσουν τα επιχειρήματα υπερ της ανάπτυξης των εξορύξεων. Το μόνιμο μήνυμα ότι “δεν υπάρχει εναλλακτική” για την απασχόληση πρέπει να αμφισβητηθεί. Ολοι έχουν δικαίωμα για μια επικερδή απασχόληση και να ζήσουν τη ζωή τους με υγεία, αλλά η αλήθεια για το είδος εργασίας που προσφέρουν τα ορυχεία, καθώς και η επίδραση των εξορύξεων στην υγεία των εργατών, των κοινοτήτων και των επερχόμενων γεννεών πρέπει να συζητηθεί με μεγαλύτερη τιμιότητα.

Όταν οι κυβερνήσεις προάγουν ένα λόγο υπέρ των εξορύξεων και παρέχουν στατιστικές απασχόλησης  βασισμένες σε “μελλοντικές προβολές” προωθούν οι ίδιες οι εταιρείες εξορύξεων, δεν εργάζονται για τους λαούς τους. Προβολές για την απασχόληση ειναι μόνον αυτό - προβολές. Σε όλο τον κόσμο, τα ορυχεία δεν είναι βιώσιμη επιχείρηση, και σπάνια υλοποιούν το είδος ή τον αριθμό εργασιών που οι εξορυκτικές εταιρείς διαφημίζουν. Ούτε οι εργασίες διαρκούν. Οι κατασκευαστικές εργασίες έρχονται και φεύγουν. Πολλές εξειδικευμένες εργασίες γίνονται με εξωτερική ανάθεση. Οι θέσεις εργασίας εξαφανίζονται στον τομέα των ορυχείων προς όφελος των συμβάσεων. Η πλειοψηφία των θέσεων εργασίας είναι προσωρινή.    

Όλα αυτά δεν είναι καλά νέα για την υγεία των κοινοτήτων. Αντίθετα, η εξόρυξη έχει έντονα αρνητικές επιπτώσεις στον κοινωνικό ιστό οικογενειών και κοινοτήτων, με μετακινήσεις, συγκρούσεις και κοινωνική αποδιοργάνωση.

Οι λαοί παντού δικαιούνται και θέλουν να έχουν δουλειά που τους δίνει τη δυνατότητα να τρώνε υγιεινό φαγητό, να ζουν καλά και να παρέχουν ένα  υγιές περιβάλλον για το μεγάλωμα των παιδιών τους - αλλά η εξόρυξη δεν θα τα δώσει αυτά.

Ο εξορυκτικός τομέας δημιουργεί πενιχρά αποτελέσματα στις θέσεις εργασίας με ένα υψηλό κόστος. Π.χ. μια πρόσφατη έκθεση για τις Αμεσες Ξένες Επενδύνσεις της Οικονομικής Επιτροπής για την Λατινική Αμερικη και την Καραϊβική σημειώνει ότι οι επενδύσεις στην εξόρυξη και το πετρέλαιο παράγουν  τις λιγότερες θέσεις εργασίας ανάμεσα σε δώδεκα μεγάλες βιομηχανίες, με μόνον 0,5% νέες θέσεις εργασίας ανά 1 εκατομμύριο δολάρια επενδύσεων. Παράλληλα, ο ρυθμός εκροής ανά δολλάριο κέρδους είναι ο υψηλότερος σε αυτον τον τομέα, με πανω από 50% των Αμεσων Ξένων Επενδύσεων σε χώρες μεορυχεία να επαναπατρίζεται στη χώρα προέλευσης των εταιρειών. Με άλλα λόγια, η εξόρυξη δεν είναι ούτε μια αξιόπιστη στρατηγική για τη βελτίωση της οικονομίας των χωρών, ια στρατηγική ελάφρυνσης του χρέους, ούτεε έανς αποτελεσματικός τρόπος μακρόχρονης δημιουργίας θέσεων εργασίας.

Από την εμπειρία σας στα κινήματα όταν απευθύνεστε στο ευρύ κοινό ποιος προβληματισμός νομίζετε ότι είναι ο πιο αποτελεσματικός; Μια έκκληση για προστασία του πληττόμενου περιβάλλοντος, τα ζητήματα ηθικής ή οι οικονομικοί υπολογισμοί κόστους – οφέλους για την κοινωνία;

Φαίνεται ότι υπάρχουν πια σοβαρές αποδείξεις ότι η εξορυκτική δραστηριότητα παράγει τοξικά απόβλητα που ποτέ δεν σβήνουν τελείως από τον έγγειο και υδροφόρο ορίζοντα, ακόμα και έπειτα από δεκαετίες μετά το κλείσιμο του εργοταξίου. Τα ορυχεία παίρνουν από τη φύση αλλά δεν δίνουν τίποτα πίσω. 

Η πρόσφατη νίκη του αντιεξορυκτικού κινήματος στο Ελ Σαλβαδόρ είναι διδακτική. Εκεί, μετά από πολλά χρόνια αγώνα, η κυβέρνηση κήρυξε την παύση των μεταλλευτικών δραστηριοτήτων. Ήταν ένα σύνολο παραγόντων που οδήγησαν σε αυτή τη νίκη, αλλά η εξελισσόμενη δουλειά πολλών τοπικών, εθνικών και δεθνών οργανώσεων που πήραν μέρος στην οργάνωση, την εκπαίδευση, την έρευνα, την κινητοποίηση και την πολιτικοποίηση του αγώνα, όλοι έπαιξαν ένα ρόλο. Η αλληλεγγύη έχει σημασία. Όπως έχει σημασία και μια κυβέρνηση που ακούει τι θέλουν οι πολίτες.

Ο κόσμος έχει τα μάτια στραμμένα προς την Ελλάδα, ελπίζοντας ότι η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ δεν θα υποκύψει ξανά στο διεθνές κεφάλαιο και ότι θα αποδειχτεί δημιουργική στην επίλυση των ζητημάτων της εργασίας και του χρέους που μαστίζουν τη χώρα. Αυτή τη στιγμή, η διευθέτηση της ισχυρής έντασης ανάμεσα στους εργαζόμενους και τους ακτιβιστές είναι στα χέρια της.

Έχοντας μελετήσει χρόνια το θέμα των εξορύξεων  και τις επιπτώσεις τους στην υγεία ποιους κινδύνους θα βάζατε σε προτεραιότητα;

Η εξόρυξη δημιουργεί επιπτώσεις στην υγεία επιδρώντας στο νερό, τη γη και τον αέρα – σε ό,τι είναι βασικό δηλαδή για μια υγιή ζωή. Όμως επιδρά και στον κοινωνικό ιστό – σε ό,τι κάνει τις κοινότητες ζωντανές, ανθεκτικές και αξιοβίωτες, και τους ανθρώπους χαρούμενους.  Αυτή είναι η πιο ύπουλη επίδραση.

Την Πέμπτη ξεκινά το 18ο συνέδριο της Διεθνούς Ένωσης Πολιτικής Υγείας. Ποια είναι η προσδοκίας σας από τη διοργάνωση;

Ελπίζω να μάθω από τους ακτιβιστές, τους ακαδημαϊκούς, τους συντρόφους και τους φίλους, και από τους αγώνες τους «στην εποχή της κρίσης και της καπιταλιστικής ανασυγκρότησης». Στην περιφέρεια του Σακατζουάν, στον Καναδά, όπου ζω, μόλις αντιμετωπίσαμε ένα προϋπολογισμό λιτότητας, έπειται από χρόνια «σταδιακών» ιδιωτικοποιήσεων. Η λιτότητα εδώ, όπως και στην Ελλάδα, είναι ένας πόλεμος εναντίον των φτωχών. Η Ελλάδα είναι ένα ακραίο παράδειγμα του τι μπορεί να συμβεί κάτω από τη λιτότητα. Και η Τουρκία ένα ακραίο παράδειγμα  τι συμβαίνει σε ακαδημαϊκούς που χρησιμοποιούν τη φωνή τους. Τέλος, έρχομαι να εκφράσω την αλληλεγγύη μου με αυτούς που αγωνίζονται στη Χαλκιδική.

Η Λόρι Χάνσον, καθηγήτρια Κοινοτικής Υγείας και Επιδημιολογίας στο Πανεπιστήμιο Σασκατσέουαν του Καναδά

■ Η κ. Χάνσον θα βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη το ερχόμενο Σάββατο για να πάρει μέρος στο 18ο Συνέδριο της Διεθνούς Ενωσης Πολιτικής Υγείας, που πραγματοποιείται από 21 έως 24 Σεπτεμβρίου στην Παλιά Φιλοσοφική και το ΚΕΔΕΑ του ΑΠΘ. Θα λάβει μέρος στο στρογγυλό τραπέζι με θέμα «Οικολογία και δημόσια υγεία», στο οποίο θα δοθεί έμφαση στις επιπτώσεις των εξορυκτικών δραστηριοτήτων στην υγεία. (Ολόκληρη η συνέντευξη στο efsyn.gr. Ευχαριστούμε τον Δημοσθένη Παπαδάτο για την πολύτιμη βοήθειά του).


(*) http://www.efsyn.gr/arthro/erhomai-na-ekfraso-tin-allileggyi-moy-ston-agona-tis-halkidikis


ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Συλλαλητήριο στην Ιερισσό κατά της περιβαλλοντικής καταστροφής
Και εάν η El Dorado Gold ήθελε να επενδύσει στα Χανιά;
Αλήθειες και ψέματα για τη «χρυσή» επένδυση